De tram in Herzele

8 augustus 2021 | HelemaalHerzele | Cultuur

Aankomst van 'den stoomtram' ©Herzele In Beeld - Postkaarten uitgegeven in 1972 - Collectie: Daniel Urbain

Met ons programma op Radio Star en deze website zetten we de troeven van onze eigen gemeente graag in de verf. Of beter: de nieuwbakken lading Herzeelse gidsen doet dat voor ons. Ze vertellen met veel enthousiasme en kennis van zaken over onze Herzeelse pareltjes. Magda De Leeuw vertelt ons het verhaal van de tram, het kleine broertje van de trein. Want die raasde destijds door Herzele en omstreken.

Van 1907 tot 1955 pufte er een tram van Merelbeke over Herzele naar Geraardsbergen. Maar dat was niet zo uitzonderlijk. Als je nu kijkt op een wegenkaart, zo zag de kaart van de buurtspoorwegen er toen uit, maar dan met trambanen. Maar slechts op weinig plaatsen in Vlaanderen bleef de “tramzate” zo goed bewaard als in het landschap tussen Sint-Lievens-Houtem en Sint-Lievens-Esse. Ook kreeg de trambedding hier een sportieve en ontspannende herbestemming.

Maar vooraleer het zo ver was, werd er veel over gesproken en geschreven en waren de mensen ongerust over wat er komen ging, vooral dan in Sint-Lievens-Esse. Zo luidt een tekst in de Beiaard van 3 augustus 1902:

De kasseiwerken zijn hier nog niet gedaan en ze beginnen al te spreken van eenen tram. Dat zal wat zijn als die vent hier eens door de straten zal sjoeven. Het zal op te passen zijn voor armen en beenen. Als er maar geen ottomobielen komen, zeggen de menschen, dan is ‘t nog niets.

(lees verder onder de foto)

Tramstatie in Sint-Lievens-Esse

Tramstatie in Sint-Lievens-Esse
©Collectie: Magda De Leeuw

 

In Herzele werd voor het eerst melding gemaakt over een buurtspoorweg in 1897. En op 23 juni 1907 stoomt de eerste tram Herzele binnen. Begin 1903 stellen zowel Ninove als Geraardsbergen hun kandidatuur als eindpunt voor een verlenging van de tramlijn Merelbeke-Herzele, maar omdat Ninove ging dwarsliggen en met geen geld over de brug kwam, werd Geraardsbergen gekozen. Ook Sint-Lievens-Esse was een serieuze dwarsligger en hield de beurs op de knip, maar ging uiteindelijk toch overstag.

Een volgend artikel uit de Beiaard van 20 mei 1911, maakt duidelijk dat de Essenaren weliswaar de voordelen van de tramlijn, begonnen in te zien, maar ook dat ze schrik hadden voor de goede zeden en godsdienstzin.

Men is volop aan ’t maken dezer lijn. De eeuwige stilte die over de streek geheerscht heeft, wordt nu onderbroken door onophoudelijk gefluit en gesnor van de spoorwagens. De beweging en voorspoed zal onder de bevolking doordringen. Benevens de menigvuldige voordelen is het spijtig te moeten bemerken wat de ondervinding geleerd heeft. De rustigheid en veiligheid der streek, den Vlaamschen aard, den waren godsdienstzin en de goede zeden worden door het gemakkelijk verkeer gestoord, gewijzigd en ingekrompen.

(lees verder onder de foto)

De trambedding tussen Sint-Lievens-Esse en Steenhuize is nu een mooi wandelpad.

De trambedding tussen Sint-Lievens-Esse en Steenhuize is nu een mooi wandelpad.
©Collectie: Magda De Leeuw

 

Maar voordelen door de tram, die waren er zeker!

De tram stond allereerst in voor het vervoer van passagiers. Gent en Geraardsbergen waren voor de Herzelenaren niet langer verre steden. Waar de tram passeerde, verrezen huizen. Gronden langsheen de spoorlijn stegen in waarde, soms tot 200% en meer. De buurtspoorwegen speelden ook een grote rol in de ontsluiting van de plattelandseconomie. De voornaamste goederen die de tram vervoerde, waren: steenkool, bouwmaterialen en landbouwproducten als meel, graan, vlas, stro, vee en mest.

In 1925 beslist François Saey een katoenspinnerij (de huidige Wattenfabriek) te bouwen in Herzele, op een terrein grenzend aan de spoorlijn. Saey realiseerde zelfs een privé-aansluiting. Ook verschillende confectieateliers en korsettenmakerijen maakten gretig gebruik van deze tramlijn.

Als in 1914 de Duitsers ons land binnen vallen, stopt het tramverkeer op de grote lijnen en worden de sporen zelfs hier en daar opgebroken. Tijdens de 2de wereldoorlog echter bleef de tram rijden en speelde een belangrijke rol in de voedselvoorziening in onze regio.

Ongevallen met de tram, kunnen net zoals met ieder ander vervoermiddel en op grote werken niet uitgesloten worden. Zo ook in januari 1914. Aan de tramhalte in Sint-Lievens-Esse stond een wagon geladen met 10.000 kg kolen, klaar om gelost te worden. Door één of andere reden kwam er plots beweging in de wagon en hij begon de helling af te rijden, richting Herzele. In Herzele was de tram van 10 uur net vertrokken. Door het gewicht van de kolen begon de wagon aan snelheid te winnen. Aan de grensscheiding van Herzele met Esse was het zover...

Bam! De botsing en de schok was verschrikkelijk! Heel het voordeel van de locomotief werd samengedrukt. Verschillende mensen waren gewond. Ik wil jullie de laatste zinnen van het artikel uit de Beiaard niet onthouden:

De machinist was vreeselijk verpletterd, en had schier geene menselijke gedaante meer. De tramlijn Herzele- Geraardsbergen heeft geen geluk. Benevens ongevallen is de vertraging er steeds aan de orde van den dag.

p>(lees verder onder de foto)

 Tramdepot ©Collectie: Magda De Leeuw

Tramdepot ©Collectie: Magda De Leeuw

 

Na Wereldoorlog II werd de concurrentie groot met de private autobusdiensten en koning auto zelf. Dit had tot gevolg dat men besliste om de tram te vervangen door autobussen en de sporen die nutteloos waren geworden op te breken. De gemeenten en later privépersonen kregen de gelegenheid om gronden aan te kopen.

Twee stukken trambedding (Sint-Lievens-Houtem/ Herzele en Herzele/ Sint-Lievens-Esse) werden, begin de jaren ’90 van vorige eeuw, omgevormd tot verharde fiets- en wandelpaden.

En ik loop hier nu tussen de bomen en struiken van de trambedding tussen Sint-Lievens-Esse en Steenhuize. Een mooi wandelpad is hier ontstaan. De rust en stilte die hiervan uitgaat… Enkel onderbroken door het gefluit van vele zangvogels… De geur van afgevallen bladeren en paddenstoelen in de herfst… Zalig!

Luister hieronder naar de podcast van Magda De Leeuw, gids in Herzele, over den tram van Herzele en omstreken en bekijk ook zeker de vele foto's.

 

Bronnen:

Benny Schokkaert - Een tram door Herzele

De Hellebaard - Julien De Vuyst - Jaargang VI- nr 1

De Beiaard

Dank aan Herzele in beeld voor het gebruik van de foto's.

Audiofragmenten

20 mei 2021 | Bron: Lokaal Bestuur Herzele, Dienst Cultuur in samenwerking met Radio Star, HelemaalHerzele

Foto's

Reclamebanner